سقوط قسطنطنیه، پایان قرون وسطی

روزنامه دنیای اقتصاد - شماره ۳۴۷۳ تاریخ چاپ: ۱۳۹۴/۰۲/۱۴بازدید: 755بار کد خبر: DEN-877604

گروه تاریخ و اقتصاد: ماه مه ‌در تقویم اروپایی واجد اهمیت تاریخی است اواخر این ماه در سال 1453 میلادی قسطنطنیه به دست سلطان محمد دوم ملقب به سلطان محمد فاتح بزرگ‌ترین پادشاه عثمانی تاریخ قرون وسطی سقوط کرد.‏
قرون وسطی یا سده‌های میانه، نام یکی از چهار دوره‌ای است که برای تقسیم‌بندی تاریخ اروپا استفاده می‌شود. این چهار دوره عبارت بودند از دوران کلاسیک باستان، قرون وسطی، عصر نوزایی (رنسانس) و دوران جدید یا مدرن که از 1600 میلادی شروع می‌شود. معمولا قرون وسطی را از پایان امپراتوری رم در سال‌های پایانی قرن چهارم میلادی تا سقوط قسطنطنیه توسط دولت عثمانی و پایان امپراتوری رم شرقی (یا بیزانس) در 1453در نظر می‌گیرند.‏
قرون وسطی در تاریخ اروپای غربی یکی از مهم‌ترین مراحل تاریخی است که از سده پنجم تا سده شانزدهم میلادی را در بر می‌گیرد. در بعضی از موارد از «قرون تیره» یاد می‌شود که از ویژگی‌های آن تاریک‌اندیشی، اختناق و حاکمیت کلیسا در مراتب مختلف است.‏ در اینجا به برخی رویدادها و ویژگی‌های اروپای قرون وسطی اشاره می‌کنیم:‏
تا قرن 13 میلادی، قلعه‌های متعلق به شوالیه‌ها بیش از هر چیز دیگری در پهنه اروپا خودنمایی می‌کرد. شوالیه‌ها از زندگی مرفهی برخوردار بودند که با زندگی دهقانانی که روی زمین‌های آنها کار می‌کردند، تفاوت زیادی داشت. شهرهایی در اطراف قلعه‌ها به وجود آمدند و توسعه یافتند. تجار برای تجارت از راه‌های صعب‌العبور سفر می‌کردند. زائران سفرهای طولانی را برای زیارت اماکن مقدس انجام می‌دادند. زندگی سخت بود و جنگ، قحطی و طاعون همواره جان مردم را تهدید می‌کرد. ‏
در این دوره قلعه‌های متعلق به شوالیه‌ها از سنگ ساخته می‌شد و دارای استحکامات نیرومندی بودند. ‏
در سال 1095 م. پاپ آورین دوم، نخستین جنگ صلیبی را پایه‌ریزی کرد. او از مسیحیان خواست تا مانع از قدرت یافتن ترکان مسلمان در سرزمین فلسطین شوند. ‏
سال 1119 در شهر بولونا در شمال ایتالیا، یک دانشگاه تاسیس می‌شود. در طول 50 سال بعد، دانشگاه‌های دیگری در سراسر اروپا، از جمله دانشگاه آکسفورد در انگلستان و دانشگاه پاریس در فرانسه، دایر می‌شوند. ‏
در سال 1170 توماس بکت، سر اسقف کلیسای کانتر بری، به دست شوالیه‌های تحت فرمان هنری دوم، پادشاه انگستان، کشته می‌شود. او بعد از مرگ، مقام مقدس پیدا می‌کند. زائران، مقبره او را در کانتربری که در جنوب انگلستان قرار دارد، زیارت می‌کنند. ‏
سال 1194 کار ساخت کلیسای جامع شارتره، کلیسای با شکوه با سنگ معماری گوتیک واقع در شمال فرانسه، آغاز می‌شود. ساخت این بنا 30 سال طول می‌کشد. ‏
در سال 1215 اشراف انگلستان پرنس جان را مجبور می‌کنند تا مگناکارتا (فرمان کبیر) را امضا کند. پادشاه ناگزیر می‌شود به قوانین مربوط به زمین احترام بگذارد. ‏
‏1236 فردیناند سوم، فرمانروای مسیحی کاستیل واقع در شمال اسپانیا، شهر کوردوبا یا همان قرطبه اسلامی در جنوب اسپانیا را از دست مسلمانان اسپانیا بیرون می‌آورد. ‏
در سال 1241 بازرگانان لوبک و‌هامبورگ، دو بندر در شمال آلمان، برای تشکیل اتحادیه‌هانسیاتیک یک قرارداد تجاری امضا می‌کنند. در طول 100 سال، بازرگانان 70 شهر به عضویت «اتحادیه‌هانسیاتیک» درمی‌آیند. این بازرگانان به تجارت خز، شاه‌ماهی، الوار و غلات می‌پردازند. پول مسکوک اتحادیه‌هانسیاتیک در محدوده‌ای وسیع، از شهر کلن واقع در غرب آلمان گرفته تا شهر ریگا در روسیه، معتبر شناخته می‌شد. ‏ یک لرد انگلیسی به نام سیمون دومونت فوت در سال 1265، نمایندگان شهرها و همچنین لردها، روحانیون و شوالیه‌ها را به حضور یافتن در مجلس قانون‌گذاری فرا می‌خواند. ‏
سال 1275 مارکوپولو و عموهایش، بازرگانانی اهل شهر ونیز واقع در شمال ایتالیا، به دربار قوبیلای قاآن در چین می‌رسند. آنها به مدت 17 سال در چین می‌مانند. ‏ ورود مسلمانان به شهر عکا، آخرین پایگاه مسیحیان در سرزمین فلسطین در سال 1291 آغاز می‌شود. شهر عکا آخرین سرزمین تحت کنترل مسیحیان بود. این واقعه نقطه پایان جنگ‌های صلیبی بود. ‏
در سال 1309 پاپ مقر خود را از شهر رم در ایتالیا، به شهر آوینیون در فرانسه، منتقل می‌کند. پاپ‌ها وجهه خود را از دست می‌دهند، چرا که مردم به آنها به چشم عروسک‌های خیمه‌شب‌بازی پادشاهان کشورهای رقیب نگاه می‌کنند. ‏
طاعون، مرگ سیاه، در بین سال‌های 51 ـ 1347 اروپا را به ورطه نابودی کشاند. یکی از دلایل شیوع سریع این بیماری، گسترش بازرگانی در دوران قرون وسطی بود. ‏
دهقانان فرانسوی در سال 1358 در اعتراض به شرایط سخت کار در مزارع، قیام می‌کنند. اشراف تا دندان مسلح، شورش را با کشتن 20هزار نفر از شورشیان، سرکوب می‌کنند. ‏
در سال 1378 در طول انشعاب بزرگ در کلیسا، 3 پاپ که هر یک از سوی قدرت‌های جداگانه‌ای حمایت می‌شوند، با یکدیگر به رقابت می‌پردازند. این انشعاب (تقسیم‌بندی) تا زمان تشکیل شورای کنستانس در سال 1414 م. ادامه می‌یابد. ‏
وات تیلور و جان بال در سال 1381 «قیام دهقانان انگلستان» را رهبری می‌کنند. اقشار فقیر در انگلستان علیه دستمزد کم، برخورد ناعادلانه در محاکم قضایی و مالیات‌های جدید شورش می‌کنند ‏ اما در 1417 مارتین پنجم انتخاب می‌شود و به‌عنوان تنها پاپ قانونی شناخته می‌شود. ‏
‏1431 سالی است که ژاندارک، دختر 18 ساله فرانسوی، بعد از تحریک نیروهای فرانسوی به جنگیدن با انگلیسی‌ها، دستگیر می‌شود. سپس انگلیسی‌ها او را به تیر چوبی بسته، در آتش می‌سوزانند. ‏
و در سال 1453 شهر قسطنطنیه (استانبول کنونی) به دست ترکان عثمانی سقوط می‌کند. به‌این ترتیب، پایان کار امپراتوری بیزانس فرامی‌رسد. در همان سال، شهر فلورانس به کانون جنبش رنسانس در ایتالیا بدل می‌شود. ‏
آخرین بخش از قلمرو مسلمانان اسپانیایی گرانادا یا همان قرناطه اسلامی به سال 1492 به حکمرانان مسیحی آن دیار، فردیناند فرمانروای آراگون و ایزابلا فرمانروای کاستیل، تسلیم می‌شود. در همان سال، با حمایت مالی فردیناند و ایزابلا، کریستف کلمب از اقیانوس اطلس می‌گذرد و به جزایر هند غربی (در نزدیکی سواحل آمریکا) می‌رسد. ‏
در اروپای قرون وسطی، کاری که مردم انجام می‌دادند، غذایی که می‌خوردند، لباسی که می‌پوشیدند و محلی که در آن زندگی می‌کردند، همگی بستگی به جایگاه اجتماعی آنها داشت. ‏

فرمان کبیر (مگنا کارتا) ‏
در سال 1215م. اشرافی که از دست پادشاه انگلستان -پرنس جان- به خشم آمده بودند وی را وادار کردند تا فرمان کبیر (مگنا کارتا) را امضا کند. این فرمان اختیارات پادشاه را محدود می‌کرد. پادشاه از اشراف خود مالیات زیادی درخواست کرده بود. این فرمان بیان می‌کرد که حتی پادشاه نیز مشمول قانون شده و باید از آن اطاعت کند. به مرور زمان، قوانین مندرج در فرمان، به‌صورت اصول پایه‌ای حقوق افراد برای همه شهروندان درآمد. ‏

زندگی دهقانان ‏
دهقانان در پایین‌ترین سطح اجتماعی زندگی می‌کردند. آنها در روستاها به سر می‌بردند و روی زمین‌هایی که به ارباب صاحب تیول تعلق داشت، کار می‌کردند و بخشی از محصول به دست آمده را به او می‌دادند. آنها لباس‌های پشمی خشن پوشیده و کفش‌های چوبی به پا می‌کردند. آنها با خوردن شوربا، شلغم، لوبیا و نان سیاه زندگی خود را می‌گذراندند. ‏

اربابان و همسرانشان ‏
اربابان و همسرانشان در قلعه‌هایشان زندگی اشرافی داشتند. آنها لباس‌های رنگی دوخته شده از پارچه‌های گرانبها، مثل ابریشم یا مخمل به تن می‌کردند. همچنین نان سفید پخته شده از آرد بدون سبوس و گوشت می‌خوردند. ‏

غذاهای قرون وسطی ‏
به هر حال، غذاهایی که ثروتمندان و فقرا در قرون وسطی می‌خوردند، فاقد مواد مغذی لازم بود. شیر غالبا نایاب بود و در زمستان سبزیجات تازه با میوه وجود نداشت. ‏

تعلیمات شوالیه‌گری ‏
پسر یک نجیب‌زاده، تعلیمات شوالیه‌گری را در سن هفت سالگی با رفتن به قلعه شوالیه‌ای دیگر به‌عنوان «نوآموز»، آغاز می‌کرد. او در آنجا یاد می‌گرفت که چگونه از میهمانان در سر میز غذا پذیرایی کند. علاوه بر این، تعلیمات او شامل یادگیری طریقه به کار بردن شمشیر و سوارکاری با اسب جنگی می‌شد. این دو مهارت، ارکان اصلی تعلیمات یک شوالیه را تشکیل می‌دادند. در سن 14 سالگی، نوآموز به مقام «زره دار» ‏squire‏ یا خدمتگزار مخصوص شوالیه، ارتقا می‌یافت. سرانجام، معمولا در سن 21 سالگی، «زره دار» طی تشریفات خاصی پس از اینکه با پهنای تیغه شمشیر به آرامی بر شانه‌هایش می‌زدند، به مقام «شوالیه» ارتقا می‌یافت. ‏

زندگی یک دختر ‏
دخترهای خانواده اشراف مجبور بودند مهارت‌هایی را که بعدها به‌عنوان بانوی حاکم قلعه بدان نیاز داشتند، فرا بگیرند. یک شوالیه صلیبی ممکن بود سال‌ها از خانه دور باشد و همسر خود را در اداره امور خانه و املاکش تنها بگذارد. دختران جوان معمولا بین سنین 14 تا 16 سالگی ازدواج می‌کردند. این ازدواج‌ها با توافق خانواده‌های طرفین صورت می‌گرفت. عروس جهیزیه‌ای شامل پول و زمین برای شوهر خود می‌برد. ‏

رقابت‌های رزمی ‏
جنگیدن مشغله اصلی یک شوالیه محسوب می‌شد. اما هنگامی که جنگی وجود نداشت، شوالیه‌های قرون وسطی برای حفظ آمادگی رزمی خود، در رقابت‌های رزمی (پیکارهای نمایشی) شرکت می‌کردند. در سال 1180م در ناحیه لینی سورمارنه، در فرانسه، تعداد 3000 شوالیه سوار بر اسب در یک پیکار نمایشی با یکدیگر به مبارزه تن به تن پرداختند. در طول یک پیکار نمایشی، شوالیه‌ها باید بی‌چون و چرا از مقررات خاصی پیروی می‌کردند و شوالیه‌ها باید از شمشیرهای کند استفاده می‌کردند و در صورتی که شوالیه‌ای کلاه خود را از دست می‌داد، نباید مورد حمله قرار می‌گرفت. همچنین در صورتی که یک ضربه به قسمت پایین تنه حریف زده می‌شد، یک توهین به حساب می‌آمد. ‏ به دلیل آنکه چهره شوالیه‌ها در زیر کلاه آهنی پنهان بود، بسیاری از شوالیه‌های شرکت‌کننده در پیکارهای نمایشی، نقش یا نشان مخصوص به خود را بر ردایی که روی زره خود می‌پوشیدند، می‌دوختند. این علائم برای شناسایی شوالیه‌ها در میدان جنگ بسیار مهم بودند. به مرور زمان، این نقش‌های برجسته به علائم خانوادگی تبدیل شدند که هر یک معرف یک خانواده اشرافی بود. به این سان، این نقش و نگارهای به خصوص که بر ردای روی زره به کار می‌رفت، «نشان خانوادگی» نام گرفت. ‏
شکار و قوش بازی ‏
اشراف خود را با شکار و قوش بازی، سرگرم می‌کردند و از این راه گوشت تازه برای آشپزخانه قلعه‌هاشان تامین می‌کردند. زنــان اشراف نیز سوار کاری می‌آموختند و در برنامه‌های شکار شرکت می‌جستند. ‏

تجار ‏
با گسترش تجارت میان شهرها، ثروت تجار افزایش یافت. تجار عمده را «شهروندان آزاد» ‏burghers‏ می‌نامیدند.
این کلمه از واژه آلمانی بورگ ‏Burg‏ (به معنی شهر دارای حصار) گرفته شده است. تجار ثروتمند شروع به ساخت خانه‌های مجلل برای خود کردند و ارتباط بازرگانی با شهرهای کشورهای دیگر به‌وجود آوردند. ‏

اتحادیه هانسیاتیک ‏
در سال 1241م. تجار بندرلویک و ‌هامبورگ درشمال آلمان، یک اتحادیه بازرگانی تشکیل دادند تا با کشورهای دور دست مانند روسیه، ارتباط بازرگانی ایجاد کنند. بازرگانان عضو «اتحادیه‌هانسیاتیک»، به ثروت و قدرت فراوانی دست یافتند و خود را با شاهزادگان هم ردیف می‌دانستند. ‏

مرگ سیاه ‏
در طول 4 سال یعنی از 1347 تا 1351 میلادی، 25میلیون نفر بر اثر شیوع نوعی طاعون که «مرگ سیاه» نام گرفت، جان خود را از دست دادند. پس از از بین رفتن بیماری، در شهرها و نواحی روستایی، کمبود کارگر وجود داشت. مردم معمولی شروع به درخواست و دستمزد بالاتر و رفتار مناسب‌تر از جانب اربابان خود کردند.

با عضویت در کانال تلگرامی کافه فورکیا از لذت تخفیفات عمومی و گاهشمار ما بهرهمند شوید